Zachowania płatnika składek mogą stanowić przestępstwo w rozumieniu kodeksu karnego.
Najczęstszym przestępstwem popełnianym przez płatników składek jest przestępstwo z art. 284 § 2 Kodeksu Karnego z 06 czerwca 1997 roku.
Artykuł 284 stanowi:
§ 1. Kto przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą lub prawo majątkowe, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Kto przywłaszcza sobie powierzoną mu rzecz ruchomą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
§ 3. W wypadku mniejszej wagi lub przywłaszczenia rzeczy znalezionej, sprawca podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 4. Jeżeli przywłaszczenie nastąpiło na szkodę osoby najbliższej, ściganie następuje na wniosek pokrzywdzonego.
Przestępstwo to popełniane jest w związku z treścią art. 17 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż płatnicy składek obliczają części składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz chorobowe finansowane przez ubezpieczonych i po potrąceniu ich ze środków ubezpieczonych przekazują do Zakładu i polega na potrąceniu z wynagrodzenie ubezpieczonych składek i nie przekazaniu ich do Zakładu. Zachowanie to jest wypełnieniem przesłanek przestępstwa z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 219 k.k.
Zgodnie z art. 218 Kodeksu Karnego z 06 czerwca 1997 roku, kto wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Przestępstwo określone w art. 218 stanowi podstawowy typ naruszenia praw pracowniczych, wynikających ze stosunku pracy lub z ubezpieczenia społecznego. Prawa te podlegają ochronie prawnokarnej, bez względu na ich treść czy charakter. Dla realizacji znamion przestępstwa z art. 218 nie jest konieczne, by naruszenie praw pracowniczych doprowadziło po stronie pracownika do szkody o charakterze majątkowym lub niemajątkowym. Różna waga naruszonych interesów pracowniczych może natomiast znaleźć odzwierciedlenie w ocenie stopnia społecznej szkodliwości konkretnych zachowań realizujących znamiona art. 218.
Art. 218 chroni także prawa pracownika wynikające z ubezpieczenia społecznego. Pod pojęciem ubezpieczenia społecznego należy rozumieć "zespół stosunków prawnych między ubezpieczonym (...) ubezpieczającym (...) oraz instytucją ubezpieczeniową (obecnie ZUS), w ramach których powstają i są realizowane określone obowiązki i prawa tych podmiotów, w szczególności obowiązek płacenia składki oraz prawo do świadczeń" (T. Liszcz, Ubezpieczenie społeczne i zaopatrzenie społeczne w Polsce, Kraków 1997, s. 21). Do zasadniczych cech ubezpieczenia społecznego należy zaliczyć: przymusowość, pracę zarobkową, jako podstawę objęcia ubezpieczeniem, wzajemność, solidaryzm, niekomercyjność, automatyzm oraz roszczeniowy charakter świadczeń, gwarantowany przez prawo publiczne.
Przesłankami odpowiedzialności karnej na podstawie art. 218 § 1 są złośliwość albo uporczywość w naruszaniu praw pracownika. Przez złośliwość rozumie się szczególnie negatywne nastawienie związane z dążeniem do wyrządzenia pracownikowi szkody, określonej dolegliwości itp., natomiast przez uporczywość - wielokrotność lub długotrwałość naruszania praw pracownika, przy czym znamiona te mogą występować oddzielnie lub łącznie (długotrwałe złośliwe szykanowanie).
Wymienione znamiona szczególne ograniczają odpowiedzialność karną do działania lub zaniechania umyślnego, przy czym "złośliwość" wymaga zamiaru bezpośredniego, natomiast uporczywość naruszeń praw pracownika nie wyklucza zamiaru ewentualnego. W praktyce wymienione przesłanki powodują, że skazania za złośliwe lub uporczywe naruszanie praw pracowniczych, mimo że zjawiska takie występują w szerokim zakresie, należą do zupełnej rzadkości
Zgodnie z art. 219 Kodeksu Karnego z 06 czerwca 1997 roku, kto narusza przepisy prawa o ubezpieczeniach społecznych, nie zgłaszając, nawet za zgodą zainteresowanego, wymaganych danych albo zgłaszając nieprawdziwe dane mające wpływ na prawo do świadczeń albo ich wysokość, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
Art. 219 chroni prawo osób wykonujących pracę zarobkową do otrzymania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Ochrona ta obejmuje każdego uprawnionego do otrzymywania takich świadczeń (nie tylko pracownika w rozumieniu art. 2 k.p.). Jest ona niezależna od stanowiska zainteresowanego i obejmuje również sytuację, gdy zrezygnował on - pod wpływem nacisku pracodawcy, przymusu ekonomicznego itp. - ze zgłoszenia ubezpieczenia
Penalizowane zachowanie polega na niezgłoszeniu do ubezpieczenia osoby wykonującej pracę zarobkową albo na niepodaniu w zgłoszeniu wymaganych danych lub też podaniu danych nieprawdziwych, przy czym chodzi wyłącznie o dane mające wpływ na prawo do świadczeń (emerytalnych, rentowych, w zakresie zasiłku chorobowego) oraz ich wysokość. Dla bytu przestępstwa nie jest natomiast istotne, czy zachowanie sprawcy w rzeczywistości wpływ taki wywarło (przestępstwo formalne).
Podmiotem omawianego przestępstwa jest pracodawca, który jest zobowiązany do zgłaszania zgodnie z prawdą wszelkich danych mających wpływ na prawo do świadczeń z tytułu ubezpieczeń społecznych oraz ich wysokość. Jest to więc przestępstwo indywidualne, które można popełnić jedynie umyślnie (tak w zamiarze bezpośrednim, jak i ewentualnym), co zakłada świadomość pracodawcy nierealizowania wymienionych obowiązków oraz chęć lub godzenie się z możliwymi konsekwencjami tego naruszenia.
Linki sponsorowane
DORADCA PODATKOWY * BIURO RACHUNKOWE tel. (061) 86-888-05 |
